Podrabianie dokumentów w języku potocznym może stanowić wytwarzanie dokumentów lub ich imitowanie z zamiarem wprowadzenia kogoś w błąd. Jakie kary grożą za podrabianie dokumentów oraz jak ustrzec się przed byciem oszukanym?
Przestępstwo podrabiania dokumentów dość często spotykane jest wśród osób, które prowadzą działalność gospodarczą. Przestępstwo podrabiania lub przerabiania dokumentów nazywa się przestępstwem fałszu materialnego. Należy je odróżnić od przestępstwa fałszu intelektualnego, które stanowi poświadczenie nieprawdy w autentycznym dokumencie. W odróżnieniu od fałszu materialnego, fałszu intelektualnego może dopuścić się wyłącznie osoba o odpowiednich kwalifikacjach. Przestępstwo fałszu materialnego może natomiast dotyczyć wszystkich osób, które są uprawnione do wystawiania dokumentów lub posługiwania się nimi.
Przepisy prawne
Przestępstwo podrabiania dokumentów zostało stypizowane w art. 270 Kodeksu Karnego. W paragrafie 1 stwierdzono: Kto, w celu użycia za autentyczny, podrabia lub przerabia dokument lub takiego dokumentu jako autentycznego używa,
podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Takiej samej karze podlega osoba, która wypełnia blankiet, na którym widnieje cudzy podpis, zamieszczony wbrew woli osoby, której podpis na dokumencie tym widnieje. W przypadku fałszu materialnego karze podlega również samo przygotowywanie się do przestępstwa — może ona wynieść do dwóch lat pozbawienia wolności. Za przygotowanie do przestępstwa można uznać między innymi zdobycie wiedzy na temat fałszowania dokumentów, a także pozyskanie druków lub pieczęci niezbędnych do sfałszowania dokumentu.
Celem istnienia tych przepisów prawnych jest ochrona wiarygodności i autentyczności dokumentów, która ma przyczynić się do pewności obrotu prawnego. Przepisy dotyczące fałszowania dokumentów nie mają jednak na celu ochrony dóbr indywidualnych. Zazwyczaj przestępstwa fałszu materialnego występują w zbiegu z innymi przestępstwami, między innymi z przestępstwami przeciwko mieniu. Zazwyczaj fałszowanie dokumentów nie godzi bezpośrednio w prywatne dobra innej osoby.
W przepisach dotyczących fałszowania dokumentów wprowadzono nowelizację przez ustawę z dnia 5 listopada 2009 r. Od 8 czerwca 2010 roku ma ona nowe brzmienie. Dodano do niej paragraf 2 a, zgodnie z którym dolegliwość karna dla sprawcy przestępstwa może zostać znacznie zminimalizowana, jeśli przestępstwo dotyczy wypadku mniejszej wagi. Wypadki mniejszej wagi zachodzą jeśli społeczna szkodliwość czynu nie jest znaczna, ale przy tym jest większa niż znikoma. Oceniając to, czy dany przypadek jest wypadkiem mniejszej wagi, należy wziąć pod uwagę aspekty takie, jak motywacja sprawcy, rodzaj przerobionego dokumentu, a także znaczenie dokumentu dla obrotu prawnego. Od momentu nowelizacji możliwe jest warunkowe umorzenie wobec sprawcy lub odstąpienie od wykonania wyroku. Przed nowelizacją przepisu nawet jeśli matka podrobiła podpis syna w jego interesie, musiała ona zostać skazana na karę pozbawienia wolności w zawieszeniu. Po nowelizacji możliwe było orzeczenie kary grzywny lub ograniczenia wolności.
Podrabianie dokumentu
Mimo że brak jest dokładnych definicji dotyczących podrabiania i fałszowania dokumentu, uznaje się, że podrabianie dokumentów jest to dokonanie imitacji dokumentów autentycznych. Podrobieniem może być również naniesienie na dokument cudzego podpisu, jednak nie jest to konieczny warunek, by dokument uznano za podrobiony. Podrobieniem dokumentów jest zatem sporządzenie go przy zachowaniu pozoru, jakoby dokument ten pochodził od innej osoby, niż pochodzi faktycznie. W takiej sytuacji powstaje falsyfikat dokumentu. Zgodnie z obowiązującą linią orzeczniczą nie jest istotne, czy osoba, której podpis na dokumencie podrobiono, wiedziała o tym i wyraziła na takie działanie zgodę, czy nie. Nie jest również istotne, czy działanie polegające na podrobieniu dokumentu było w interesie osoby, która była wystawcą, czy też na jej szkodę. Podrobieniem dokumentu jest zatem nawet podpisanie się za jakąś osobę na jej prośbę. Dodatkowo nie jest istotne, czy treść podrobionego dokumentu odpowiada prawdzie i zgodna jest ze stanem faktycznym. Jest to uzasadnione faktem, że celem przepisu jest ochrona wiarygodności dokumentów.
Jakie dokumenty podlegają fałszerstwom?
Dokumentem, który może zostać sfałszowany, jest każdy dokument, który ze względu na swoje cechy, może stanowić dowód uprawnienia lub obowiązku dowolnej osoby. Do dokumentów można zaliczyć między innymi bilety za przejazd, żetony czy bilety wstępu na imprezę. Aby można było mówić o dokumencie, konieczne są 3 elementy — sam fizyczny nośnik, zawarta na nim informacja, a także doniosłość prawna informacji. Dokumentem może być np. papierowy bilet, ale również dane zawarte w formie pliku, zatem ochronie podlegają również dane komputerowe. Informacja zawarta w dokumencie może być informacją dowolnego rodzaju. Spośród trzech wymienionych elementów najważniejsza jest jednak doniosłość prawna przedstawianych informacji. Może ona dotyczyć każdej sfery prawa. Zakres pojęcia dokumentu jest zatem bardzo szeroki. Dokumentem może być nawet karta SIM lub kopia oryginalnego dokumentu.
Przerobienie dokumentu
Przerobieniem dokumentu jest z kolei nadaniem istniejącemu dokumentowi innej treści niż treść, którą pierwotnie posiadał. Jest to zatem zmiana treści dokumentu przez osobę do tego nieupoważnioną. Nieistotne jest natomiast to, jaki był charakter oraz rodzaj zmian, których dokonano. Dokument można przerobić poprzez naniesienie na niego poprawek, a także różnego rodzaju dopiski.
Posłużenie się fałszywym dokumentem
Posługiwanie się podrobionym lub przerobionym dokumentem jest trzecim ze znamion przestępstwa, wymienionym w Kodeksie karnym. Za „użycie” fałszywego dokumentu uznaje się przedłożenie go jakiemuś organowi, instytucji czy też innemu podmiotowi, np. osobie. Dokumentu nie musi używać ta sama osoba, która go podrobiła lub przerobiła. Osób, które posługują się fałszywym dokumentem, nie można jednak pociągnąć do odpowiedzialności, jeśli robią to w sposób nieumyślny. Jeśli ktoś używa fałszywego dokumentu, natomiast nie wie o tym, odpowiedzialność karna go nie dotyczy. Na odpowiedzialność karną narażone są osoby, które posługują się dokumentem, zdając sobie sprawę z tego, że nie jest on prawdziwy, a także jeśli mają one wątpliwości dotyczące jego autentyczności i mimo tych wątpliwości, decydują się na posłużenie się nim. Regulacje dotyczące posługiwania się fałszywym dokumentem zostały zawarte w art. 273 Kodeksu Karnego — Kto używa dokumentu określonego w art. 271 poświadczenie nieprawdy lub art. 272 podstępne wyłudzenie poświadczenia nieprawdy w dokumencie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
Bardzo często fałszerstwo materialne jest związane z oszustwem, kradzieżą, a także oszustwem kredytowym. Należy pamiętać, że aby można było skazać jakąś osobę za przestępstwo, nie jest konieczne powstanie szkody lub wprowadzenie w błąd.
Dodaj komentarz